مقدمه
یکی از راهبردهای سازمان هواشناسی کشور، تحقیق علمی و توسعه فنی در علوم مرتبط با هواشناسی است و علم اقیانوس شناسی یکی از شاخه های پرکاربرد علوم تجربی است که ارتباط نزدیکی با هواشناسی دارد. برای ایجاد تحرک و پویایی در محققان این رشته، برگزاری کنفرانس در سطح ملی و بین المللی می تواند نقش مهم و بسزایی ایفا کند. کارشناسان، محققان، دانشجویان و مدیران سازمان های دریایی فرصت مناسبی را در یک کنفرانس علمی اقیانوس شناسی پیدا می کنند تا آخرین یافته های علمی دریایی را ارئه دهند، در جریان طرح های اجراشده دریایی قرار گیرند و با نیازها و مشکلات بخش دریایی در موضوعات مختلف علمی آشنایی پیدا کنند. علاوه بر این دبیرخانه شورای عالی اقیانوس شناسی کشور در سازمان هواشناسی قرار دارد و یکی از وظایف این دبیرخانه ایجاد هماهنگی در بین سازمان های دریایی در جهت توسعه علمی کشور می باشد. با توجه به این موارد سازمان هواشناسی در سال 1390 اقدام به برگزاری اولین کنفرانس بین المللی اقیانوس شناسی خلیج فارس نمود و تا کنون چهاردوره آن از سال 1390تا 1396 با مشارکت فعال سازمانهای مرتبط علمی و اجرایی کشور در زمینه دریایی برگزار شده است. در گزارش حاضر خلاصه ای از فعالیت های انجام شده در چهار دوره برگزاری کنفرانس بین المللی اقیانوس شناسی خلیج فارس، تحلیلی بر دستاوردهای علمی و اجرایی کنفرانس ارائه می گردد.
2- برگزاری اولین کنفرانس بین المللی اقیانوس شناسی خلیج فارس
اولین همایش با نام همایش بین‌المللی اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس و نهمین همایش علوم و فنون دریایی ایران در تاریخ 25 الی 26 بهمن‌ماه 1390 و در تهران (سالن همایش‌های وزارت نیرو) برگزار شد.
رئیس این همایش وزیر راه و شهرسازی وقت (مهندس علی نیکزاد) و نایب رئیس آن مهندس بهرام صناعی رئیس سازمان هواشناسی کشور بود. افراد هیئت رئیسه شامل افراد زیر بودند:
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی، دکتر عطاا... صدر
معاونت آب وزارت نیرو، مهندس عطارزاده
معاون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دکتر مصداقی‌نیا
معاون پژوهشی وزارت علوم و تحقیقات و فناوری، دکتر مهدی نژاد نوری
رئیس انجمن علوم و فنون دریایی کشور، دکتر بنازاده
معاون امور بین‌الملل وزارت امور خارجه، دکتر آخوندزاده
معاون فناوری و نوآوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، دکتر حسین سالار آملی
فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، امیر دریادار سیاری
فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سردار پاسدار صفاری
رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، امیر سردار محمدحسن نامی
رئیس مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، دکتر ولوی
دبیر همایش: دکتر مجتبی ذوالجودی رئیس پژوهشکده هواشناسی
محورهای همایش:
1- علوم زیستی
2- علوم غیرزیستی
کمیته هیئت علمی و هیئت داوران اولین همایش شامل:
دکتر مجتبی ذوالجودی، دکتر محمدرضا بنازاده، دکتر افشین محسنی آراسته، دکتر وحید چگینی، دکتر مسعود صدری نسب،دکتر احمدسواری، دکتر مسعود ترابی آزاد، دکتر کامران لاری، دکتر شهرزاد ناهید، دکتر شهمیر اقتصادی، دکتر محمدتقی زمانیان، دکتر حسنعلی غیور، دکتر محمد مرادی، دکتر عباس رنجبر، دکتر اسماعیل حسنزاده، دکتر شهربانو عریان، دکتر حمیدرضا آبایی، دکتر حمید علیزاده لاهیجانی، دکترعلی‌اکبر بیدختی، دکتر فرهنگ احمدی گیوی، دکتر مجید آزادی، دکتر پروین غفاریان، مهندس مژگان قاضی میر سعید
کمیته اجرایی اولین همایش: فروزان خدایی فرد، مژگان قاضی میرسعید، علی حاجی‌زاده
دبیرخانه اولین همایش: مینا جباری، مائده زمانی، زیبا اکبری اسبق، اعظم کاکاوند، زهرا پور عبد...زاده، مهناز احمدی نمین، رضوان آستانه، علی محمد رضایی، یوسف پناهی،کاووس مومنی
3- برگزاری دومین کنفرانس بین المللی اقیانوس شناسی خلیج فارس
دومین همایش با نام همایش بین‌المللی اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس و دهمین همایش علوم و فنون دریایی ایران در تاریخ 29 الی30 بهمن‌ماه 1392 و در تهران (سالن همایش‌های وزارت نیرو) برگزار شد. رئیس این همایش وزیر علوم تحقیقات و فناوری وقت (دکتر رضا فرجی دانا) و نایب رئیس دکتر داود پرهیزکار رئیس سازمان هواشناسی کشور و دکتر چگینی رئیس وقت پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی و علوم جوی
کمیته علمی همایش شامل:
دبیر کمیته علمی: دکتر شهربانو عریان
دبیر کمیته اجرایی: دکتر مجتبی ذوالجودی
محورهای همایش دوم:
زیست‌شناسی دریا، فیزیک دریا، شیمی و آلودگی دریا، هواشناسی دریا، زمین‌شناسی دریا، شیلات و آبزیان، زیست فناوری دریا، محیط‌زیست دریا و سواحل، مهندسی دریا، حقوق، مدیریت و اقتصاد دریا، هیدروگرافی (آب‌نگاری)، مدیریت و مهندسی سواحل، صنعت نفت و گاز فلات قاره، موضوع‌های تاریخی خلیج‌فارس، ژئوپلیتیک خلیج‌فارس، نمک‌زدایی و استحصال آب دریا، انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی، تغییرات تراز آب دریاها و دریاچه‌ها و منابع آب ساحلی و بستر دریا
4- برگزاری سومین کنفرانس بین المللی اقیانوس شناسی خلیج فارس
سومین کنفرانس بین المللی اقیانوس شناسی خلیج فارس با حضور فرمانده محترم نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران، امیر دریادار سیاری، معاون محترم وزیر راه و شهرسازی و رییس سازمان هواشناسی کشور جناب آقای دکتر پرهیزکار، معاون محترم وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی جناب آقای مهندس سعید نژاد، رئیس محترم پژوهشکده راه، مسکن و شهرسازی جناب آقای مهندس شکرچی زاده، و جمعی از مقامات و مسئولین از سازمان های دریایی دعوت شده به کنفرانس در ساعت 8:30 روز 8 اسفند ماه 1394 در سالن اصلی هتل المپیک تهران آغاز به کار کرد.
اولین سخنران این مراسم آقای دکتر پرهیزکار نایب رییس کنفرانس بود. ایشان پس از خیر مقدم به میهمانان همایش، گزارشی از فعالیت های انجام شده در کنفرانس، تعداد مقالات ارائه شده، حامیان همایش، کارگاه های تخصصی، و میهمانان خارجی همایش ارائه دادند.
سپس آقای دکتر شکرچی زاده پیام وزیر محترم راه و شهرسازی و رییس کنفرانس را قرائت نمودند.در این پیام ایشان توجه به توسعه زیرساخت ها به خصوص زیرساخت های حمل و نقل در سواحل جنوبی کشور و اهتمام به رشد و توسعه پایدار این منطقه را از اندیشمندان و فعالان در بخش دریایی خواستار شد.
پس از قرائت پیام رییس کنفرانس، امیر دریادار سیاری فرمانده محترم نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران در خصوص برنامه ریزی راهبردی در دریا بر اساس رهنمودهای رهبری، فعالیت های این نیرو در توسعه محدوده فعالیت تا اقیانوس هند، توسعه علوم دریایی در کشور و ارتقاء فرهنگ دریا در سطوح مختلف آموزشی سخنرانی نمودند.
در انتهای این بخش آقای مهندس سعید نژاد معاون محترم وزیر راه و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی در مورد فعالیت ها و برنامه های سازمان بنادر در توسعه زیرساخت های حمل و نقل بندری در سواحل خلیج فارس و دریای عمان و فراهم نمودن زمینه برای افزایش تجارت دریایی صحبت نمودند.
1- سخنرانی های کلیدی
اولین سخنرانی کلیدی آقای نیک آدامو مسئول برنامه پایش کمیسیون بین الدول اقیانوس شناسی IOC در خصوص گردهمایی بین المللی اقیانوس هند (International Indian Ocean Expedition) ساختار و اهداف، شبکه های مختلف اندازه گیری اقیانوس شناسی و ادوات مورد استفاده در این برنامه برای حاضرین و محققین دریایی توضیحات کاملی ارائه دادند. سخنران بعدی آقای دکتر محمدی رییس مرکز منطقه ای پایش محیط زیست دریایی خلیج فارس و دریای عمان ROPME بود. ایشان در سخنرانی خود به مشکلات و معضلات زیست محیطی کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله ریزگردها، آلودگی های شهری، ایجاد جزایرمصنوعی، توسعه نامتناسب شهری و ... و اثرات آن بر محیط زیست دریایی منطقه و فعالیت های انجام شده در این مرکز برای پایش در سال های گذشته و برنامه های آتی آن پرداختند. بعد از ایشان آقای دکتر حاجی زاده رییس محترم پژوهشگاه اقیانوس شناسی در مورد فعالیت های این پژوهشگاه با کشورهای حاشیه اقیانوس هند در زمینه برگزاری گشت های مشترک، برپایی شبکه های دیدبانی و فعالیت های تحقیقاتی داخل کشور در این اقیانوس اطلاعاتی را به حاضرین ارائه نمودند.آخرین سخنران کلیدی قبل از ظهر آقای دکتر عزیزان رییس موسسه تحقیقات قطب جنوب کشور مالزی در مورد ارتباط بین دورپیوندها در قطب جنوب و تغییر اقلیم در اقیانوس هند و تحقیقات انجام شده در این زمینه در کشور مالزی صحبت نمودند. ایشان آمادگی مرکز خود را برای همکاری با جمهوری اسلامی ایران جهت انجام تحقیقات مشترک و اعزام کارشناس به قطب جنوب اعلام نمودند.
اولین سخنران بعد از ظهر، آقای دکتر مجتهد زاده از موسسه UEROSEVIC لندن در مورد روابط ایرانی-عربی و ملاحظات ژئوپلتیک خلیج فارس سخنرانی کردند. ایشان در مورد ریشه تنشهای موجود در منطقه خلیج فارس و تحلیل اتفاقات رخ داده بین ایران و کشورهای عربی در صد سال اخیر و راه حل های پیشنهادی به حاضرین توضیحات مفصلی ارائه دادند.بعد از ایشان آقای دکتر محمد شلتوت از دانشگاه گوتنبرگ سوئد در مورد مدل های جفت شده جوی و اقیانوسی و کاربرد آن در پیش بینی مشخصه های هواشناسی دریایی در دریای مدیترانه سخنرانی نمودند. ایشان در مورد کاربرد این مبحث در پیش بینی های کوتاه مدت و بلند مدت اقلیمی به خصوص برای شبیه سازی سناریوهای تغییر اقلیم و مطالعات موردی انجام شده در دریای مدیترانه توضیحات مبسوطی برای حاضرین ارائه دادند.آخرین سخنران در این بخش آقای دکتر مرتضوی رییس پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس وابسته به موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور بود. موضوع سخنرانی ایشان بررسی سموم بیولوژیک ناشی از شکوفایی جلبک های مضر در خلیج فارس و دریای عمان و اثرات آن بر ساحل نشینان از طریق محصولات شیلاتی و سیستم های آب شیرین کن در جزایر و شهرهای ساحلی بود. ارائه ایشان شامل نتایج آزمایش های انجام شده و ثبت آثار این سموم بر جانوران بود.
2- پنل مقالات
ارائه مقالات شفاهی که تعداد43 مقاله بود، از بعد از ظهر روز اول آغاز شد. این مقالات در روز اول در 2 کلاس و در روز دوم در پنج کلاس با حضور داوران و اساتید علوم دریایی و دانشجویان و محققان ارائه گردیدند. موضوعات مقالات ارائه شده شامل هواشناسی دریایی و اقیانوس شناسی فیزیکی، مهندسی دریا، شیلات، محیط زیست، مدیریت سواحل و بنادر، و فرهنگ و تاریخ و حقوق بین الملل دریایی بود. علاوه بر ارائه شفاهی مقالات، حدود 60 مقاله نیز به صورت پوستری در روز دوم ارائه شدند که در پایان همایش، سه مقاله شفاهی و یک مقاله پوستری به عنوان مقالات برگزیده انتخاب شدند.مقالات "آثارافزایش ابعادکشتیهای کانتینربرواثرسرازیریآنهادربنادرکانتینری" اثرحمیدضاآباییومهدیرستگاری؛
"ویژگیهای فیزیکی لایه آمیخته اقیانوسی درخلیج فارس بااستفاده ازمدلPLAMوشبیه سازی ادیهایبزرگ،LES" اثرفرزانه محمدی،اسماعیل حسنزاده ومحمدفرمان آراو
"پیش بینی میدان باددرمحدوده خلیج فارس بااستفاده ازیکسام انههمادیتوسعهدادهشدهبرایمدلWRF"
اثرسرمدقادر،دانیال یازجی،محسن سلطانپورومحمدحسین نعمتی بعنوان مقالات برتربخش شفاهی معرفی شدند.
مطالعه موردی ترموکلین فصلی درمرکزوجنوب دریای خزرنیزبه عنوان مقاله برتربخش پوستری انتخاب شد.
3- کارگاه های تخصصی
در طی دو روز کنفرانس هفت کارگاه تخصصی توسط اساتید داخلی و خارجی برگزار شد. این کنفرانس ها شامل موارد زیر بودند:
1- فعالیت های زیست فیزیکی در گردهمایی بین المللی اقیانوس هند (IIOE2) برای منطقه خلیج فارس و شمال غربی اقیانوس هند (دکتر نیک آدامو-استرالیا)
2- دورپیوند بین یخچال های جنوبگان، تغییرپذیری مقدار و گردش عمومی جو بر روی جنوب اقیانوس هند (دکتر عزیزان – مالزی)
3- طرح مطالعه انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان به فلات مرکزی ایران (طرح جامع آب شرب و صنعت) (وزارت نیرو)
4- مراحل ساخت و معرفی شناور اقیانوس شناسی (سازمان صنایع دریایی)
5- ملاحظات امنیتی در خلیج فارس (دکتر مجتهد زاده)
6- ترکیبات چند حلقه ای آروماتیک در اکوسیستم های دریایی (شناسایی، منشا یابی و روش های اندازه گیری
7- روش های مختلف مدل سازی اقیانوسی، مطالعه موردی خلیج فارس
4- مراسم اختتامیه
مراسم اختتامیه همایش ساعت 13:30 روز 9 اسفند ماه با حضور تنی چند از مقامات و مسئولین دریایی کشور برگزار گردید. در این مراسم ابتدا خانم دکتر فرشچی معاون محترم محیط زیست دریایی کشور در مورد اهمیت توجه به وضعیت محیط زیست دریایی خلیج فارس و مشکلات موجود در آن و برنامه های آتی سازمان محیط زیست کشور برای رفع این مشکلات سخن گفت.
سپس آقای دکتر سیف رییس انجمن مهندسی دریایی و دبیر بخش دریایی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در خصوص روند رو به رشد فعالیت های علمی دریایی وتولیدات علمی در این بخش و ضرورت همراستا شدن نهادهای علمی و اجرایی دریایی کشور با سند توسعه جامعه علمی کشور در بخش دریایی به ایراد سخنرانی پرداخت.
پس از پایان سخنرانی ایشان، مراسم تقدیر از نویسندگان مقالات برگزیده و سخنرانان کلیدی انجام شد.
آخرین سخنران این بخش آقای مهندس رفعت دبیر شورای عالی صنایع دریایی بودند که ایشان در مورد ضرورت هماهنگی و برنامه ریزی در بخش صنایع دریایی کشور و ارتباط بیشتر بین بخش علمی و اجرایی به منظور توسعه روزافزون صنعت دریایی کشور بود.
در پایان مراسم، آقای دکتر رنجبر رییس پژوهشکده هواشناسی و دبیر علمی سومین کنفرانس بین المللی اقیانوس شناسی خلیج فارس متن بیانیه نهایی همایش را قرائت نمود.
5- اهداف برگزاری چهارمین کنفرانس بین المللی اقیانوس شناسی خلیج فارس
با توجه به تجربه های به دست آمده در برگزاری سه کنفرانس بین المللی و همچنین نیاز کشور به توسعه در زمینه علوم دریایی و همچنین اهتمام سازمان هواشناسی کشور به فعال سازی و نقش آفرینی شورای عالی اقیانوس شناسی در جهت هماهنگ سازی و اجرای برنامه های توسعه علمی دریایی، اهداف زیر برای برگزاری چهارمین کنفرانس بین المللی خلیج فارس در نظر گرفته شده است:
- اعتلای نام خلیج همیشه فارس و بسترسازی فرهنگی در این زمینه در سطح بین‌المللی
- ایجاد فضای مناسب برای ارائه آخرین دستاوردهای علمی و پژوهشی در زمینه علوم و فناوری‌های دریایی در داخل و خارج کشور در راستای توسعه پایدار خلیج فارس
- زمینه‌سازی برای یافتن راهکارهای مناسب در جهت حل مشکلات اقتصادی، زیست محیطی، حمل و نقل دریایی، آلودگی هوا و دریا، اثرات تغییر اقلیم، مدیریت یکپارچه سواحل و ... در خلیج فارس
محورهای کنفرانس چهارم
با بررسی مقالات ارائه شده در کنفرانس های قبلی و دستاوردهای علمی ارائه شده در آن، به منظور استمرار توجه محققان شرکت کننده در همایش به موضوعات مهم و کاربردی در کشور، محورهای زیر برای کنفرانس آتی پیشنهاد می گردد:
1-هواشناسی دریایی و تغییر اقلیم
گردش عمومی جو و اقیانوس
- برهمکنش هوا و دریا
- مدل‌های پیش‌بینی جو و اقیانوس
- دینامیک جو و اقیانوس
- مقادیر حدی اقلیمی
- اثر تغییرپذیری اقلیمی بر مقادیر حدی جوی
- تغییرات منطقه‌ای اقلیم
- اعتبارسنجی مدل‌های اقلیمی
2-مهندسی دریایی و فناوری‌های نوین
- مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی
- هیدروگرافی
- مهندسی دریا
- انرژی‌های تجدیدپذیر
- طراحی سازه‌های ساحلی و فراساحل
- پایش، پیش آگاهی و هشدار مخاطرات دریایی
- استحصال آب شیرین از دریا
3-علوم دریایی و اقیانوسی
- فیزیک دریا
- شیمی دریا
- بیولوژی دریا
- زمین‌شناسی دریایی
- اقیانوس‌شناسی ماهواره‌ای
4-بهره‌برداری از منابع دریایی
- حفظ و بهره‌برداری پایدار از ذخایر شیلاتی
- تولید پایدار فرآورده‌های دریایی
- اکتشاف و استخراج منابع هیدروکربنی
- اکتشاف و استخراج منابع معدنی در دریا
5-محیط زیست دریایی
- استفاده پایدار و حفظ منابع زنده دریایی
- تقویت مدیریت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی زیست‌محیطی
- حفاظت محیط‌زیست دریایی
- توسعه پایدار جزایر کوچک
- آلودگی ساحلی
- کیفیت آب
- خورها و تالاب‌ها
6-فرهنگ و اقتصاد دریا
- نقش و جایگاه خلیج فارس در فرهنگ و تاریخ
- توسعه پایدار بنادر و مناطق آزاد
- توسعه پایدار حمل و نقل دریایی
- توسعه صنعت گردشگری ساحلی و دریایی
· سخنرانان کلیدی
- تعداد 8 سخنرانی کلیدی ارائه شد
· سخنرانی با عنوان "سیستم پایش، پیش‌بینی و هشدار سریع بلایای هواشناسی دریایی" توسط دکتر موهاپاترا (رییس مرکز هواشناسی تخصصی منطقه ای هند/ دپارتمان هواشناسی هند)
· سخنرانی با عنوان "ریزش آبشاری آب متراکم از دریاهای حاشیه به عمق اقیانوس" توسط دکتر رودولف کوادفیسل (استاد بازنشسته دانشگاه هامبورگ)
· سخنرانی تخصصی با عنوان "ارزیابی زیست محیطی حادثه نفتکش سانچی" دکتر عوفی (موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور)
· سخنرانی با عنوان "تأثیر نیروگاه بادی ساحلی بر دینامیک اقیانوس PD"، توسط دکتر توماس پولمن (عضو هیأت علمی دانشگاه هامبورگ)
¢ سخنرانی تخصصی با عنوان "توسعه دریا محور" توسط مهندس پوررضایی معاون پژوهشی نیروی دریایی سپاه
¢ سخنرانی با عنوان " تأثیر شرایط فیزیکی بر سیستم کربنات و رشد مرجان در دریاهای حاره ای اندونزی" توسط دکتر برنارد میر (عضو هیأت علمی دانشگاه هامبورگ)
¢ سخنرانی با عنوان "خور موسی، سیستم تولید نمک در خلیج فارس" توسط دکتر حسین مشایخ پور (عضو هیأت علمی دانشگاه هامبورگ)
سخنرانی تخصصی " چرخه کربن در آب‌های ساحلی: دریای شمال" توسط دکتر پچ (عضو هیأت علمی دانشگاه هامبورگ
کارگاه های ارائه شده
¢ کارگاه آموزشی 1 : پایش وشبیه‌سازی منطقه مکران (دکتر شفیعی‌فر، دکتر ذاکر قمصری، مهندس حسینی بندرآبادی)
¢ کارگاه آموزشی 2: کاربردهای مدل عددی اقیانوس‌شناسی ROMS در شبیه‌سازی پدیده‌های دریایی (دکتر بهزاد لایقی)
¢ کارگاه آموزشی 3: طراحی و بهینه‌سازی سامانه‌های کنترل سیل پالایشگاه‌های پارس جنوبی (دکتر نصرالله جواهری)
مقالات شفاهی و پوستری
25 مقاله شفاهی ارائه شد.
37 مقاله پوستری ارائه شد.
مقالات برتر
¢ مقالات شفاهی برتر:
¢ بررسی جریان‌های جزر و مدی با استفاده از مدل مایک 21 در اطراف جزیره سیری (جناب آقایان مجتبی عظام، علی‌اکبر جلالوند و عباسعلی علی اکبری بیدختی)
¢ معرفی مدل جدید شاخص‌های دریایی برای پایش جهانی و ارزیابی اثرات تغییر اقلیم (جناب آقای فریدون عوفی و سرکار خانم مهناز ربانی‌ها)
¢ مقاله پوستری برتر:
¢ مدل‌سازی تخمین عمق آب خلیج فارس برمبنای درون‌یابی با استفاده از تصاویر سنجش‌ازدور ماهواره‌ای(جناب آقایان روح‌الله طایفی نصرآبادی، مهدی مدیری و احمدرضا صبوری‌زادها)
سخنرانان اختتامیه
¢ سخنرانی دکتر فرشچی؛ معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست کشور
¢ سخنرانی دکتر محمد سعید سیف. دبیر ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش‌بنیان دریایی